Tag archieven: rivier

Verse zalm

O, wat waren we trots op de Deltawerken. Met al die nieuwe dijken, dammen en sluizen zouden we de gevaarlijke zee definitief buiten houden. Het sluitstuk was de in 1970 voltooide Haringvlietdam. Technisch vernuftig om met zo’n kolos van een muur brutaal de monding van de rivier te blokkeren, maar ecologisch rampzalig.

Haringvlietdam

Al was ik me daarvan in die tijd nog helemaal niet bewust; daar sprak ook niemand over. Wel hoorde ik op school en in het nieuws regelmatig over de Watersnoodramp van 1953 en onze kundige waterbouwkundig ingenieurs werden vereerd als helden. En vergeet niet: het was de tijd van wederopbouw en heilig geloof in de economische groei –  never nooit ging het over ecologie.

Canada
Voor mij viel het kwartje decennia later, toen ik me aan de westkust van Canada stond te vergapen aan de zalmen die massaal vanuit de Stille Oceaan nauwelijks getemde rivieren in zwommen om hoger in de bergen een paaiplaats te zoeken. De ondiepe stroompjes met schoon water en een stevige grindbodem zijn voor zalmen een vereiste om zich voort te planten. Daar realiseerde ik me dat het wonderlijke schouwspel van de zalmentrek dat zich onder mijn ogen voltrok, eeuwen geleden ook normaal geweest moet zijn in de Hollandse Delta. Wat hadden wij in hemelsnaam onze rivieren aangedaan?
Lees verder Verse zalm

Droogte creëert nieuwe beek

Drooggevallen woonboot op zuidoever van Nederrijn in Arnhem

Nog nooit zag ik de Nederrijn zo laag. Door de al maanden durende droogte in het stroomgebied van de Rijn neemt het watervolume af en daalt het waterpeil in de vaargeul. Langs de oever van de uiterwaard is een brede strook grond droog komen te liggen. Van de zomer wisten de zonnebaders en BBQ’ers die extra standjes wel te waarderen. De bewoners van de gestrande woonboten zijn minder enthousiast.

Het terugtrekkende rivierwater leidt tot interessante vondsten: talrijke verloren fietsen en hier en daar een vergeten bom steken de kop op. Maar mijn eigen ontdekking vind ik minstens zo aardig: een echte beek!

Want tegenover de plaats waar in Arnhem sinds een jaar de Sint Jansbeek in de vorm van een waterval de Rijn in klettert, meandert nu al een aantal maanden een leuke beek. Klein maar fijn, echter wel volcontinu in bedrijf.

Plas in haven van voormalige scheepswerf op Stadsblokken.

Het water komt vanuit een plas – de haven van de voormalige scheepswerf –  en stroomt spontaan over een stuk drooggevallen rivierbodem naar de lagergelegen vaargeul van de Rijn.

Bij normale waterstanden vaar je met je boot vanaf de rivier gewoon de haven in, en vice versa. Maar tijdens deze abnormale droogte is de haven door een omvangrijke zanddrempel van de rivier gescheiden.
En – heel verrassend – het waterniveau in de plas ligt aanzienlijk hoger dan dat van de rivier. Het resultaat is een stroompje.

Beek stroomt vanuit plas in haven (waar het schip ligt) naar de Nederrijn. 

Ik vind het een wonderlijke situatie dat deze plas hoger ligt. Waar komt dat water dan vandaan? Het kan bijna niet anders of de plas wordt gevoed door een diepe waterstroom vanuit het verderop gelegen Veluwemassief.
Dáár zit een hele grote waterbel. Dat die waterstroom onder de rivier door duikt en ten zuiden ervan weer opwelt klinkt vreemder dan het lijkt. Dat komt in deze omgeving vaker voor.

Ik ben benieuwd hoe lang ik nog van mijn
eigen beek kan genieten, want eens moet het toch afgelopen zijn met die langdurige droogte…

Afval ruim je op

Vuilruimactie Staatsbosbeheer in uiterwaard Bakenhof, met 90 kin“Natuurlijk laat je buiten geen troep achter!” zegt Ruben. Hij is ook niet te beroerd om afval van anderen op te ruimen zoals hier, in de uiterwaard van de Rijn: “Ik vind deze vuilruimactie leuk, want ik ben graag buiten en je vindt hier ook mooie dingen!
Trots laat hij me schelpen zien, een slakkenhuis, een veer en een doorzichtig halfverteerd blad waarvan alleen nog de nerven resteren.
Hij komt hier regelmatig, met zijn vader en soms z’n zusje, om te vissen in de rivier. Hij wijst op een diep in het water liggende fuut: “Hé, is dat geen aalscholver?” Ruben gaat weer verder, want er is nog veel te doen.

Boswachter Rick Basten bij start van Vuilruimactie Staatsbosbehe

Ook de 90 andere kinderen van groep 7 en 8 van de Margarethaschool in Arnhem werken gemotiveerd op deze jaarlijkse voorjaarsschoonmaak van Staatsbosbeheer.
Zojuist hebben ze van boswachter Rick gehoord dat vogels ook in kleine stukjes plastic kunnen stikken. En ook voor de koeien die hier straks grazen is die troep gevaarlijk.
En daarbij, het staat niet fraai. Dat weten de kinderen uit eigen ervaring; de meesten wonen dichtbij en ze komen hier regelmatig.
In totaal wel 667 leerlingen van zeven basisscholen uit de omgeving maken deze week acht uiterwaarden in de Gelderse Poort schoon. De Arnhemse Bakenhof oogt van een afstand redelijk schoon. Maar schijn bedriegt.

Vuilruimactie Staatsbosbeheer in uiterwaard Bakenhof, met 90 kinDat de nieuwe zwarte schoenen van Kadi grijs kleuren van de modder deert haar weinig. Zij sleept al heel wat troep mee in de blauwe zak: kleine flesjes, schroefdoppen, purschuim, blikjes, en stukken plastic, heel veel plastic.
Ze woont net aan de andere kant van de dijk en komt hier vaak: “Hier kan je een leuk rondje fietsen.” Haar jaszak puilt uit van zoetwatermossels. Graag zou ze ook nog die grote stukken plastic aan de overkant van het water verzamelen, of de troep in het langsstromende water. “Meester, heeft u geen bootje?”
Oog voor alles, niet in de laatste plaats voor haar klasgenootjes. Zo stuitert ze over de oever. Van grote afstand hoor ik haar roepen: “Nóg een condoom!” Met haar trofee op een takje gestoken rent ze opgewonden naar de juf.

‘Supergaaf’ noemt de glunderende Damion met kekke coupe deze actie. Zorgvuldig speurt hij de smalle zone af waar het laatste hoogwater veel troep achterliet. “Vorig jaar deed ik ook mee, maar volgend jaar zal het niet meer zal kunnen: dan zit ik op de middelbare school.” Een oplossing heeft hij al bedacht: “Ik ga zelf wat zoeken om toch elke week een natuurgebied schoon te kunnen maken.”

Terug op de dijk ruilen de kinderen na dik twee uur werken hun volle zakken en werkhandschoenen bij de auto van Staatsbosbeheer in voor gevulde koek en een drankje. Boswachter Rick is zeer tevreden.

Natuurles in de natuur

Niet te houden zijn ze. Nauwelijks uit de auto vliegen ze over het hek en schieten als speelse kalveren het weidse natuurgebied in. Op hun stoere kaplaarzen stuiteren ze door het ruige gras van de uiterwaard. Ze negeren modderplas en koeienvlaai. Wie het eerst bij de groene keet is!

Expeditie LoevesteinBij de materiaalkeet van Staatsbosbeheer liggen de spullen voor de jonge natuuronderzoekers al klaar – overzichtelijk gegroepeerd per opdracht. Een stapel emmers voor de waterbouwers; vlindernetten, potjes en opbergdozen voor de beestjesvangers; schepnetten en platte bakken voor de waterbeestjesgroep; een krat verrekijkers voor de struinders; een grondboor voor de diepgravers. En dan ben ik vast nog zaken vergeten.

Expeditie LoevesteinDit klasje uit het dorp Bruchem (onder Zaltbommel) komt niet onvoorbereid. Al eerder gaf gids Roel Weterings (vrijwilliger) van Staatsbosbeheer een gastles in hun eigen klaslokaal. Hij vertelde de kinderen over de rijke natuur van dit uiterwaardgebied, over hoe rivieren functioneren. Over overstromingen en klimaatverandering. Over de brandrode runderen en konikpaarden.

En nu staan ze dan buiten, niet ver van Slot Loevestein. Klaar om zelf het gebied te verkennen. Na de korte instructie van Roel vormen zich drie groepjes, met steeds een Staatsbosbeheergids én een ouder of leraar. In grote haast verspreiden de groepjes zich over het terrein. Het is duidelijk dat de kinderen alles op alles zetten om alle opdrachten uit te kunnen voeren. Ze willen alles zien, alles beleven, alles doen.
Lees verder Natuurles in de natuur