Tag archieven: beschermen

De wereld op zijn kop

Vandaag overlegt onze landbouwminister Carola Schouten in Brussel met de EU, om te vragen of Nederland alsjeblieft mag marchanderen met de strenge regelgeving van de Europees beschermde natuurgebieden. Ons kabinet zou namelijk graag wat Natura2000-gebieden opdoeken, verkleinen, of minder beschermen om zo de bedreigde veeboeren ruimte te geven hun ammoniakuitstoot te continueren. In landbouwkringen – en ook bij CDA en VVD – is dit een logische redenering: als je last hebt van de natuur, dan help je die natuur gewoon om zeep. Dat is in deze kringen al decennia de gangbare praktijk.

Maar voor mij is het de wereld op zijn kop. Ik kan er met mijn boerenverstand niet bij dat de regering van een rijk en ontwikkeld land als Nederland zich laat gijzelen door een klein clubje boerenpummels dat te laat inziet dat ze met hun zware trekkers vast zijn gelopen op een doodlopend modderspoor. Ze verkeren nog in de ontkenningsfase, dat ze met hun grote investeringen te ver zijn doorgezwommen in de fuik van veevoermultinationals en Rabobank.

Als de boeren zulke goede ondernemers zijn als ze beweren, waarom misten ze dan al de rode signalen uit de samenleving?
En als de boeren zulke kundige vaklui zijn, waarom zagen ze dan niet aankomen dat de ammoniakbom een keer zou barsten? Het stikstofprobleem bestaat al dertig jaar, net als de hierdoor veroorzaakte milieuproblemen. Als ze werkelijk zo dicht bij de natuur staan, dan hadden ze al lang ingezien dat ze met hun mest, monoculturen en bestrijdingsmiddelen hun eigen bodems verruïneren, om maar niet te spreken van de biodiversiteit op eigen land en bij de buren.

Het Nederlandse landschap is bedekt geraakt onder een grauwsluier van stikstofdampen en ammoniak. Het planten- en dierenleven in de meeste bossen en natuurgebieden is ontregeld en de meer gevoelige soorten ruimen het veld. Op de meest ernstige vermeste plekken zie je dat een beperkt aantal geile groeiers –  zoals brandnetel, braam, Engels raaigras, vlier, pijpestro –  de rest overwoekert. Het stikstofprobleem is echt niet beperkt tot de Natura2000-gebieden; het speelt overal in het buitengebied. Het is beschamend dat we het in Nederland zo ver hebben laten komen. We zijn veruit het smerigste jongentje van de klas. Terecht dat de Europese rechter ons waarschuwt en dat de Raad van State aan de noodrem trekt.

Minder poep, dus minder dieren –  mooier kunnen we de boodschap voor de boeren niet maken . Al zal het nog niet meevallen om de sanering van deze beestenboel op een nette manier te regelen. Het zal de overheid een flinke duit gaan kosten. Dat heb je ervan als opeenvolgende kabinetten zo’n explosief onderwerp zo lang verwaarlozen, en bevriende partijen de boeren nog steeds de hand boven het hoofd houden.

Verse zalm

O, wat waren we trots op de Deltawerken. Met al die nieuwe dijken, dammen en sluizen zouden we de gevaarlijke zee definitief buiten houden. Het sluitstuk was de in 1970 voltooide Haringvlietdam. Technisch vernuftig om met zo’n kolos van een muur brutaal de monding van de rivier te blokkeren, maar ecologisch rampzalig.

Haringvlietdam

Al was ik me daarvan in die tijd nog helemaal niet bewust; daar sprak ook niemand over. Wel hoorde ik op school en in het nieuws regelmatig over de Watersnoodramp van 1953 en onze kundige waterbouwkundig ingenieurs werden vereerd als helden. En vergeet niet: het was de tijd van wederopbouw en heilig geloof in de economische groei –  never nooit ging het over ecologie.

Canada
Voor mij viel het kwartje decennia later, toen ik me aan de westkust van Canada stond te vergapen aan de zalmen die massaal vanuit de Stille Oceaan nauwelijks getemde rivieren in zwommen om hoger in de bergen een paaiplaats te zoeken. De ondiepe stroompjes met schoon water en een stevige grindbodem zijn voor zalmen een vereiste om zich voort te planten. Daar realiseerde ik me dat het wonderlijke schouwspel van de zalmentrek dat zich onder mijn ogen voltrok, eeuwen geleden ook normaal geweest moet zijn in de Hollandse Delta. Wat hadden wij in hemelsnaam onze rivieren aangedaan?
Lees verder Verse zalm

Dwangsom voor Poolse bosslopers

Afgelopen week heeft het EU-hof de Poolse regering een ultimatum gesteld voor de illegale kapactiviteiten in het beroemde woud van Bialowieza. Als men doorgaat met houtkappen is de boete 100.000 euro per dag.

Elzenbroekbos in Bialowieza

Het is zeer ongebruikelijk dat het EU-Hof zo’n drastische uitspraak doet, maar Polen heeft het er naar gemaakt. Ondanks eerdere waarschuwingen vanuit Brussel gaan de staatsbosbeheerders, in opdracht van hun regering, gewoon door met het molesteren van een van de meest waardevolle bossen van Europa. De huidige christelijk-conservatieve regering (PiS) heeft lak aan de Natura2000- status die Europese bescherming garandeert. Liever laat het haar oren hangen naar lokale boeren en boswachters dan naar natuurbeschermers en wetenschappers uit de grote stad. Om van buitenland en het verderfelijke Brussel maar te zwijgen.

Wat is er concreet aan de hand?
Anderhalf jaar geleden, kort na het aantreden van de PiS-regering, verviervoudigde de minister van milieu het kapvolume voor het staatsbos. Als reden noemde hij het weer gezond maken van het bos na een bastkeverplaag. Elke ecoloog begrijpt dat dit een smoes is, immers bastkevers horen net zo goed bij bos als spechten. De ware reden is ongetwijfeld geld. De meeste wetenschappers in de Raad voor Natuurbescherming bekritiseerden het kapplan; zij zijn direct vervangen door PiS-getrouwen. Zo gaat dat in Polen.

Dode bomen zijn onmisbaar voor gezonde, levende bossen. Het levert voedsel voor talrijke paddenstoelen en kleine beestjes. Mede daarom leven in Bialowieza wel 9 soorten spechten.

Waarom het boscomplex van Bialowieza zo bijzonder is?
Het is een van de zeldzame, nog nauwelijks door mensen gemanipuleerde laaglandbossen van Europa. Het is zeer rijk aan planten, dieren en allerlei natuurlijke processen die in meer gecultiveerde bossen niet of nauwelijks te vinden zijn.
Ook buitengewoon is zijn omvang: het woud bestrijkt 1500 vierkante kilometer, waarvan 3/5 deel in Wit-Rusland. Die uitgestrektheid maakt het tot een ideaal leefgebied van planten en (grote) dieren, omdat het minder kwetsbaar is voor verstoringen van buiten. Het Poolse deel omvat het beroemde nationaal park (10.000 ha) dat ingebed ligt in een staatsbos van 50.000 ha waar bosbouw wordt bedreven – tot voor kort extensief. Ook hier is de biodiversiteit zeer hoog.
Lees verder Dwangsom voor Poolse bosslopers

Insecten verdwijnen

In een gezond landschap miegelt het van de insecten. Hoe completer de natuur, hoe meer beestjes er rondkruipen, ritselen, fladderen, zoemen, kriebelen en ja, soms ook steken. Nooit zal ik de akoestische sensatie vergeten die ik onderging bij het betreden van het beroemde Poolse nationaal park Bialowieza. Zodra je het bosgebied door de houten poort betrad werd je ondergedompeld in een kolossaal gezoem, dat pas stopte als je het bos verliet. Mijn vriend en collega-onderzoeker Tomasz had een originele manier om de muggenstand enigszins te kwantificeren: hij sloeg eenmaal met vlakke hand op zijn borst of been en telde de slachtoffers. Zijn record: 42. Het zal geen toeval zijn dat ik in Europa geen ander bos ken met zo’n diversiteit aan vogels.

Dramatische afname
Vorig week publiceerden Duitse en Nederlandse ecologen een alarmerend artikel waarin zij beschreven dat de insectenmassa in 63 Duitse natuurgebieden in de afgelopen 27 jaar met gemiddeld 76 procent is afgenomen. Natuurlijk wist ik dat het slecht ging met dagvlinders en bijen, en merk ik al jaren dat het buiten minder ritselt en zoemt, toch schrok ik van deze uitkomst. Die is dramatisch.
Maar ik ben bang dat de achteruitgang in ons land nog groter is. Want ik fiets regelmatig op het platteland bij onze oosterburen; daar oogt het toch net wat minder steriel dan thuis. Ik zie er meer bosjes en houtwallen, overhoekjes, leukere graslanden en bontere bermen. Ik zie daar ook meer vogels en verwacht daarom ook meer insecten.

Landbouw op dood spoor
Omdat de onderzochte natuurgebieden goed worden beheerd vermoeden de ecologen dat de achteruitgang van insecten het gevolg is dan de landbouw op de omringende gronden. Dat lijkt me een voor de hand liggende conclusie.
Dit zou het zoveelste signaal zijn dat we met de intensivering en industrialisatie van onze voedselproductie op een dood spoor zitten. Zelfs een boerenpummel begrijpt dat de reguliere boer door schaalvergroting, ontwatering, bemesting, gebruik van bestrijdingsmiddelen en antibiotica vele basale ecologische wetten met voeten treedt. De boer als god –  dat kan niet goed gaan.

Nieuwe minister
Maar er gloort hoop aan de horizon. Onze nieuwe landbouwminister is van CU-huize en uiterst ambitieus. Deze slimme boerendochter lijkt me de aangewezen persoon om de puinhopen die natuursloper en praatjesmaker Henk Bleker heeft achtergelaten te saneren, en dan doorpakken! Want het landbouwbeleid moet op de schop, in Nederland en in de EU.
Wat we nodig hebben is meer ruimte voor natuur, veel minder voor landbouw. En vanzelfsprekend moet de landbouw écht duurzaam worden. En de vervuiler (zowel boer als consument) gaat serieus betalen voor zijn slecht gedrag, zodanig dat biologische producten automatisch goedkoper worden dan het vlees, melk, groente, fruit van reguliere teelt. Lees verder Insecten verdwijnen

Een opvatting

Nee, trots ben ik niet op mijn bijdrage aan deze discussie. Meestal lukt het me beter om me te beheersen, zelfs al slaat de stoom uit mijn oren. Maar deze dame…

De ochtend begon zo mooi, met een zonovergoten wandeling in de Arnhemse stadsparken Sonsbeek en Zypendaal. Het voorjaar was definitief losgebarsten: bloemen, de eerste vlindertjes, het ritselde van het frisse blad, zelfs de beuken ontvouwden hun groene zonnepanelen. En overal zingende zwartkoppen, tjiftjaffen, vinken, en ganzenpullen bij de vleet. De reigerpubers hoog op de nesten bleken al bijna even groot als hun ouders.

Bewonderend keken metgezel A. en ik uit over een zeiknat moerassig grasland bij de bron van de beek. Sinds de parkbeheerder deze weide jaarlijks maait en verschaalt, verschijnen er steeds meer bijzondere planten, zelfs wilde orchideeën! Wij constateerden dat we dit jaar alweer méér bloeiende dotterbloemen zagen dan het handjevol planten daarvoor.

Nauwelijks waren we verder gelopen of we hoorden opgewonden stemmen achter ons. Een jonge vrouw, dochtertje en hond banjerden enthousiast in het zompige moerasje.
Ma stopte al snel, want haar mooie schoentjes werden wel erg nat. Zo niet de gelaarsde dochter, die haar oog op de dotterbloemen had laten vallen. Met een boeketje van die grote goudgele bloemen wilde ze wel thuiskomen, daar konden geen honderd madeliefjes tegenop.

Het vriendelijk verzoek van A. aan het meisje om toch alsjeblieft die mooie bloemen te laten staan had geen enkel effect. Ik richtte me daarom tot de moeder. Lees verder Een opvatting

Goudjakhals – tussen wolf en vos

En weer is er een vreemdeling uit het Midden-Oosten via de Balkanroute ons land binnengeslopen. Goudjakhals heet deze gelukzoeker. Het eerste exemplaar is vorige maand door een fotoval op de Veluwe betrapt. Het is een hondachtige, iets tussen wolf en vos.

Een bioloog vertelde op de radio dat de goudjakhals al tientallen jarig bezig is om zijn leefgebied naar West-Europa uit te breiden. Hij noemt het een natuurlijk proces. Een definitieve vestiging in ons land ziet hij nog niet snel gebeuren. Maar ik vertrouw het niks. Want deze Gutmensch zei ook: “Het zijn sociale dieren, ze leven in familiegroepen.”
En daar begint het gedonder. Je zult zien, ze fokken als konijnen: het begint met één, maar zó zijn ze met duizenden! Bovendien, de positief getinte berichtgeving over dit eerste exemplaar heeft een aanzuigende werking op soortgenoten die nog op de Balkan dwalen. Dat moet je niet willen willen!

Het dier is een opportunist, het eet van alles: aas, fruit, insecten, maar vooral jaagt het op levende dieren zoals hazen en konijnen. Een typische gelukszoeker dus!
Het ruikt en hoort zeer goed, en kan op grote afstand prooien speuren. De kans dat je het schuwe beest ziet is gering, want het is vooral ‘s nachts en in schemering actief. Nog eerder maak je kans om het te horen huilen.

Wat zoekt de klaploper hier? Weet het dier niet dat wij hier niet zo van vreemdelingen houden? En stiekem over grenzen sluipen heeft al helemaal geen pas. Eerst netjes aanmelden in Griekenland en dan in de opvang. Zo zijn onze regels.

Lees verder Goudjakhals – tussen wolf en vos

Oerbos in Arnhem

Net terug uit het buitenland hoor ik van mijn buren dat Arnhem een oerbos rijker is geworden. Van verbazing val ik bijna van mijn vakantiefiets. Je moet weten: ik ben een groot bosliefhebber (what’s in a name…) en oerwouden zijn mijn ideaal. Maar een oerbos uit de arme Veluwse grond trekken in minder dan een maand, dat is toch wel erg gortig! Snel naar mijn computer om het nieuwsbericht te checken.

Het staat er inderdaad. Gemeente Arnhem heeft besloten om in een deel van het gemeentelijk bosgebied niet meer in te grijpen, maar de natuur daar haar gang te laten gaan. Het gaat om 80 hectare op de Waterberg, tussen Burgers’ Zoo en de A50.

Dat is geweldig nieuws. Want bossen waar de mens met zijn tengelsOerbos De Waterberg, Arnhem vanaf blijft, leveren de meest interessante en spannende natuur op. In dit soort natuurbossen gedijen veel karakteristieke bosplanten en bosdieren, véél meer dan in het normale beheerde bos – dat weet ik van de vele (vrijwel) ongerepte natuurbossen die ik in het buitenland bezocht.

Alleen, na stoppen van het actieve beheer duurt het nog wel een poosje voordat de bezoeker van dit bos het oerwoudgevoel krijgt. Bomen hebben tijd nodig om uit te groeien, te sterven en om te vallen, zich te verjongen. En de bijzondere planten en -beestjes hebben tijd nodig om ziOerbos De Waterberg, Arnhemch te vestigen.

Op de Waterberg zal dat, schat ik, toch minstens 1 – 3 eeuwen duren. Pas dan ziet het bos er wild en weelderig uit. (Al is er nu ook al zat te beleven: zie foto’s hiernaast).

Ik stel voor dat we deze zomer allemaal even naar dit oerbos in wording gaan kijken, en vervolgens honderd jaar niet terugkomen. En dus ook niet klagen dat het allemaal zo langzaam gaat.

Lees verder Oerbos in Arnhem

Chinese toestanden boven Groningen

Van een afstand lijkt het in Nederland zo mooi geregeld: ons bestuur en het hele democratische proces. We worden goed geïnformeerd, hebben inspraak in de besluitvorming en de overheid waakt over ons welzijn en veiligheid – denken we.

Totdat de aarde begint te beven en trillen, zoals boven de Groningse aardgasbel gebeurde. Dan blijkt deze ver van Den Haag gelegen provincie een ordinair wingewest, een kolonie. De veiligheid van de bevolking boeit de energiebaronnen niet het minst. Het verantwoordelijke ministerie, EZ, zou het liefst de andere kant op blijven kijken: “Oef, die lastige Groningers gaan ons geld kosten.”
China lijkt ineens een stuk dichterbij.

Nu dreigen op en rond Terschelling ook boortorens te verrijzen, en op Schiermonnikoog, en op Ameland wordt mogelijk de gaswinning uitgebreid.
Nu denk je misschien dat de Wadden – Nederlands veruit belangrijkste natuurgebied –  goed beschermd is. Was dat maar zo. Zelfs de UNESCO-status van Werelderfgoed biedt geen garanties.

En weet je welk ministerie waakt over de natuur in ons land?
Inderdaad, dat is Economische Zaken.

Dilemma: voeren of niet?

In deze winter die maar geen winter wil worden discussiëren vogelvrienden weer over de zin en onzin van het voeren van vogels.
Tegenstanders van voeren zeggen: zeker in deze kwakkelwinter hebben vogels die extra voedingsstoffen helemaal niet nodig.
Stoppen dus.
Voorstanders echter beweren dat vogels het tegenwoordig zó moeilijk hebben, dat we ze met voer moeten helpen om te overleven – niet alleen ’s winters, maar gedurende het hele jaar.

Wat ik ervan vind?
Mijn gezonde verstand zegt: blijf dicht bij de natuur en ga terughoudend om met voer. Vogels hebben het miljoenen jaren kunnen redden zonder vetbollen, vogelpindakaas en Premium zonnebloempitten.
In plaats van ze te voeden vanuit potjes en zakjes is het zinvoller de ‘natuurlijke’ leefomgeving van de vogels te verbeteren. Als je een tuin hebt – mooi – zorg dan voor veel variatie in groen: voor besdragers en planten met veel zaden, voor scharrelhoekjes, voor muren met kamperfoelie en klimop (goed voor insecten, bessen én nestplaatsen).

Veel mogelijkheden liggen op straat: bij boomspiegels, overhoekjes of de grote oppervlakte die nu door trottoirs en parkeerplaatsen wordt opgeslokt. Wees burgerlijk ongehoorzaam en maak tuintjes van die kale boomspiegels: plant en zaai. Lees verder Dilemma: voeren of niet?

Veteraanbomen 2

Veteraanbomen zijn verslavend merk ik. Sinds ik een maand geleden in mijn blog over deze oude knakkers schreef, heb ik er heel wat bezocht. Of laat ik me zorgvuldiger uitdrukken: ik heb veel monumentale bomen opgezocht – per fiets en thuis achter de computer. Het is me nog niet helemaal helder aan welke criteria een  monumentale boom moet voldoen om toegelaten te worden tot de exclusieve veteranenclub. Maar dat mag de pret niet drukken, mijn plezier was er niet minder om. Hier in de buurt zijn er heel wat te zien.

260px-Wodanseiken_Wolfheze_J.J._Cremer_1849De Wodanseiken in de Wolfhezer Bossen (zie foto boven dit verhaal) behoren tot de bekendste senioren in ons land. Waarschijnlijk omdat ze vaker afgebeeld zijn door schilders van de  Oosterbeekse School, zoals dit werk van J.J. Cremers uit 1849. Het groepje van vijf eiken ziet er op zijn romantische schilderij indrukwekkender uit dan in werkelijkheid. De bomen zijn nu rond de 450 jaar oud, maar erg dik en hoog zijn ze niet. Bovendien begint het nu al lekker in elkaar te donderen. Echter fraai is het bomengroepje nog steeds – ook het bosgebied er omheen.

Bij mijn zoektocht had ik veel gemak van de  website Monumentale Bomen. Deze site bevat een schat aan informatie over grote, oude, mooie en bijzondere bomen in vele landen. Erg handig is de kaart monumentale bomen. Hierop kan je in- en uitzoomen zo ver als je wilt. Zeer geschikt om je te oriënteren waar monumentale bomen staan in je eigen woonomgeving . De kaart laat IMG_5801duidelijk zien – als je voldoende uitzoomt – dat die oude, dikke bomen niet gelijkmatig over het land verdeeld zijn. In een oogopslag kan je bovendien constateren dat Engeland veel rijker is aan deze oudjes dan Nederland.

Lees verder Veteraanbomen 2