O, wat waren we trots op de Deltawerken. Met al die nieuwe dijken, dammen en sluizen zouden we de gevaarlijke zee definitief buiten houden. Het sluitstuk was de in 1970 voltooide Haringvlietdam. Technisch vernuftig om met zo’n kolos van een muur brutaal de monding van de rivier te blokkeren, maar ecologisch rampzalig.

Al was ik me daarvan in die tijd nog helemaal niet bewust; daar sprak ook niemand over. Wel hoorde ik op school en in het nieuws regelmatig over de Watersnoodramp van 1953 en onze kundige waterbouwkundig ingenieurs werden vereerd als helden. En vergeet niet: het was de tijd van wederopbouw en heilig geloof in de economische groei –  never nooit ging het over ecologie.

Canada
Voor mij viel het kwartje decennia later, toen ik me aan de westkust van Canada stond te vergapen aan de zalmen die massaal vanuit de Stille Oceaan nauwelijks getemde rivieren in zwommen om hoger in de bergen een paaiplaats te zoeken. De ondiepe stroompjes met schoon water en een stevige grindbodem zijn voor zalmen een vereiste om zich voort te planten. Daar realiseerde ik me dat het wonderlijke schouwspel van de zalmentrek dat zich onder mijn ogen voltrok, eeuwen geleden ook normaal geweest moet zijn in de Hollandse Delta. Wat hadden wij in hemelsnaam onze rivieren aangedaan?

Doorgeschoten maakbaarheid
Na eeuwen van ongebreidelde manipulatie van de rivieren, ontbossing en ontginning van oeverzones, stadsuitbreiding, industrialisatie en watervervuiling komt de kentering. Sinds kort beseffen deskundigen en politici dat wij mensen doorgeschoten zijn met het in een korset rijgen van onze eens wilde rivieren. Dat is ten koste gegaan van puike landschappen, biodiversiteit en zelfs van onze eigen veiligheid. Nadat de waterkwaliteit al eerder sterk is verbeterd nemen waterbeheerders in Zwitserland, Duitsland, België en Frankrijk nu ook mondjesmaat maatregelen om de door de mens verbouwde riviersystemen weer wat meer geschikt te maken voor de natuurlijke bewoners: de vissen. De effecten zien we ook benedenstrooms, in Nederland, waar lang geleden verdwenen soorten weer terugkomen.

Biotoopverbetering
In ons land doen we in het rivierenland al decennia van alles aan natuurontwikkeling; gek genoeg kregen vissen daarbij nauwelijks aandacht. Onbekend maakt onbemind. Gelukkig is nu het tij gekeerd: er wordt steeds meer ecologisch onderzoek gedaan aan riviervissen, en de nieuw vergaarde kennis wordt direct toegepast in verbetering van het vissenbiotoop. Dat leidt tot visvriendelijke oevers, stromende nevengeulen, vistrappen en luwe waterpartijen die aan de rivier gekoppeld zijn.

Het nieuwste zijn onder water verzonken bomen, waar opgroeiende visjes tussen de takken dekking kunnen zoeken om zich te verbergen voor rovers als snoek. Als klap op de vuurpijl gaan nu ook de sluizen in de Haringvlietdam bij vloed regelmatig op een kier, zodat zoutwater het Haringvliet in kan stromen –  16 januari 2019 is de grote dag. Dan is het na 47 jaar afsluiting voor trekvissen als zalm, steur, zeeforel, elft, fint en paling eindelijk weer mogelijk om tussen rivier en zee te migreren.

Wie weet zal ik het nog meemaken dat ik bij de viskraam op de markt in eigen land gevangen verse zalm kan kopen.